Czterodniowy tydzień pracy? Sprawdź, czy to już czas na rewolucję!

Temat czterodniowego tygodnia pracy (lub też 35-godzinnego tygodnia pracy) był postulatem przedwyborczym ówczesnej opozycji. Po wyborach temat ucichł, by teraz ponownie powrócić w dyskusjach politycznych.

‍Pracujemy w systemie pracy

Pracownicy zatrudnieni w zakładach pracy wykonują swoje obowiązki w określonym przez pracodawcę systemie czasu pracy. System czasu pracy to inaczej sposób uregulowania dobowego i tygodniowego wymiaru oraz rozkładu czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym.

Pracownicy mają ustalony wymiar godzin do przepracowania w danym dniu, tygodniu oraz okresie rozliczeniowym. W aktualnie obowiązujących przepisach wyróżnia się kilka systemów czasu pracy: podstawowy system czasu pracy, równoważny system czasu pracy, zadaniowy system czasu pracy, system przerywanego czasu pracy, system skróconego tygodnia pracy, system weekendowego czasu pracy, praca w ruchu ciągłym.

Do najbardziej popularnych systemów czasu pracy należą system podstawowy oraz system równoważny. Podstawowy jest z 8-godzinną normą dobową i przeciętnie 40-godzinną normą tygodniową w pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.‍

Ile pracują Europejczycy? Jak na tym tle wypada tydzień pracy w Polsce?

Typowy tydzień pracy wynosi w UE średnio 37,5 godziny - podaje Eurostat. Najkrócej pracują Holendrzy (33,2 godziny), za nimi znaleźli się Niemcy (35,3 godziny) i Duńczycy (35,4 godziny). Najdłuższe tygodnie pracy odnotowano w Grecji (41 godzin), Polsce (40,4 godziny), Rumunii i Bułgarii (po 40,2 godziny). Tylko te cztery kraje przekroczyły próg 40 godzin. 

Za koniecznością skracania czasu pracy przemawiają wszelkie argumenty ekonomiczne i socjologiczne, a możliwości zrealizowania tego postulatu dają nowe technologie – ze sztuczną inteligencją włącznie. Postęp technologiczny, praca zdalna, konkurencja firm o pracowników, jakość życia oraz zdrowie jako priorytet w postpandemicznym świecie przemawiają za upowszechnieniem czterodniowego tygodnia pracy. Gospodarka rozwija się, coraz więcej jest maszyn zastępujących pracę człowieka więc z założenia ludzie mogą zarabiać więcej, pracując mniej.

Zbyt długa praca i zmęczenie mogą prowadzić do wypalenia zawodowego, problemów zdrowotnych, a także zagrażać populacji i demografii, np. w postaci odraczania zawierania małżeństw i decyzji o posiadaniu dzieci, pogorszenia relacji społecznych.‍

Pilotaż w Wielkiej Brytanii

Wielka Brytania jest już po skoordynowanym pilotażowym programie czterodniowego tygodnia pracy. Był prowadzony od czerwca do grudnia 2022 roku. Wzięło w nim udział 61 firm, organizacji non profit - i około 3000 pracowników. Choć tydzień pracy został skrócony, to wynagrodzenie pozostało na tym samym poziomie. 

Pilotaż odniósł sukces. Uczestniczące firmy oceniły go bardzo pozytywnie. Ich przychody wzrosły, podczas gdy liczba absencji spadła i ogromna większość uczestników kontynuuje 4-dniowy tydzień pracy.

Średnia ocen ogólnego doświadczenia z udziału w pilotażu wyniosła 8,3 w 10-stopniowej skali. Wydajność biznesowa i produktywność - 7,5. Z kolei przychody, w okresie obowiązywania programu, wzrosły średnio o 35 proc. w porównaniu do analogicznego okresu przed rokiem. Liczba absencji w pracy spadła o 57 proc. Ponadto 71 proc. zwróciło uwagę, że obniżył się ich poziom wypalenia zawodowego pod koniec obowiązywania programu. Dodatkowo 39 proc. wskazało, że było mniej zestresowanych, a 43 proc. odczuło poprawę zdrowia psychicznego. Blisko połowa, bo 46 proc. zatrudnionych odczuwało mniejsze zmęczenie. 

56 spośród 61 firm (czyli 92 proc.), które wzięły udział w programie ogłosiło, że zamierza kontynuować czterodniowy tydzień roboczy. 18 firm potwierdza, że wprowadzi tę zmianę na stałe.

‍Eksperymentów było więcej. Skrócenie czasu pracy powiodło się w Islandii

Ponad 1 procent Islandczyków wzięło udział w pilotażu skrócenia tygodnia pracy do 35-36 godzin tygodniowo bez zmniejszania miesięcznej płacy. Prowadzony w latach 2015-2019 pilotaż objął łącznie 2500 osób i okazał się dobrym rozwiązaniem, a wręcz sukcesem.

Samopoczucie pracowników biorących udział w pilotażu uległo znacznej poprawie w trakcie jego trwania. Zmniejszył się poziom stresu i wypalenia zawodowego, zwiększyła się równowaga między życiem prywatnym a zawodowym. Taka sytuacja przełożyła się na wydajność, na utrzymanie produktywności na poziomie takim, jak przy 40-godzinnym tygodniu pracy.‍

Skrócony tydzień pracy w kolejnych krajach. Gdzie pracują przez cztery dni?

Znana, hiszpańska marka odzieżowa Desigual wprowadziła 4-dniowy tydzień pracy. Zdecydowali o tym sami pracownicy w głosowaniu - pracują mniej kosztem niższej pensji. "Za" byli niemal wszyscy pracownicy, czyli prawie 500 osób. Na skutek skrócenia tygodnia pracy od poniedziałku do czwartku, ich wynagrodzenie też uległo okrojeniu - o 6,5 procenta.

Do grona firm, które zredukowały czas pracy, należą między innymi Bolt, Kickstarter, nowozelandzki oddział koncernu Unilever czy japońskie oddziały Microsoftu i Toshiby.

Microsoft Japan eksperymentalnie wprowadził czterodniowy tydzień pracy i to w kraju znanym z notorycznego przepracowywania się. I okazało się, że wartość sprzedaży na jednego pracownika wzrosła o 40 proc. w porównaniu z takim samym miesiącem z roku sprzed eksperymentu.

O rozwiązaniach dotyczących skrócenia czasu pracy mówi się teraz w Polsce. Herbapol ogłosił, że od 1 stycznia 2025 r. wprowadzi czterodniowy tydzień pracy, widząc w tym rozwiązaniu swoją konkurencyjność na rynku pracy mającą na celu przyciągnięcie najlepszych fachowców.

Natomiast Tradedoubler, który wygrał w II edycji konkursu People Innovation wprowadził sześciogodzinny dzień pracy. Nikt nie stracił żadnych dotychczasowych benefitów oraz nie zredukowano wynagrodzeń, ale też nie utworzono nowych etatów, żeby skompensować zmniejszoną liczbę godzin pracy aktualnych pracowników.  

4-dniowy tydzień pracy jest na razie w polskich benefitach

Czterodniowy tydzień pracy pojawia się coraz częściej wśród świadczeń pozapłacowych dla pracowników.

Z badania „Benefity związane z czasem pracy”przeprowadzonego przez HRK, firmę rekrutacyjno-doradczą wynika, że benefitem związanym z czasem pracy, który miałyby największy wpływ na zmianę pracodawcy jest czterodniowy tydzień pracy przy zachowaniu pełnopłatnego wynagrodzenia. Na skrócenie tygodnia pracy wskazało 64 proc. respondentów. 

Z kolei dla 34 proc. byłby to równoważny czas pracy, np. praca przez 4 dni w tygodniu po 9 godzin, a w piątki wcześniejsze rozpoczęcie weekendu. 28 proc. uczestników badania zmieniłoby pracodawcę, gdyby ten oferował możliwość pracy całkowicie zdalnie, a niewiele mniej, bo 27 proc. skusiłaby opcja „luźnego” piątku, czyli dnia w którym można poświęcić czas na szkolenia i projekty rozwojowe.‍

Młodzi pracownicy są za dłuższym dniem pracy, ale za skróconym tygodniem pracy

30 proc. badanych w wieku 18–24 lat wybrałoby dłuższy dzień pracy, by mieć dodatkowy dzień wolny. Chętniej też zdecydowaliby się na obniżkę płac w zamian za mniejszą liczbę godzin pracy. Takie są wnioski z badania „People at work 2022: as global workforce view” firmy ADP, które jest corocznym badaniem pracowników w 17 krajach, w tym w Polsce.

Na przykładzie pracowników Y oraz Z najlepiej widać, że mijają już czasy, kiedy praca była centralnym i najważniejszym elementem życia. Dzisiaj młody pracownik chce się realizować towarzysko, chce podróżować, uczyć się, uprawiać hobby, odpoczywać.

Skrócony tydzień pracy, a przynajmniej elastyczne godziny pracy, wraz z możliwością pracy zdalnej to czynniki, które przyciągają młode talenty. W postpandemicznej rzeczywistości wielu ludzi uzmysłowiło sobie, że praca zdalna pozytywnie wpływa na ich efektywność, a także komfort psychiczny.