Nawyki żywieniowe Polaków to coraz częściej fast foody w diecie

Dane zebrane w Narodowym Teście Zdrowia Polaków 2022 dotyczące jedzenia wskazują, że poprawa diety i nawyków żywieniowych, która miała miejsce przed rokiem, była chwilowa i najprawdopodobniej spowodowana obawami związanymi z pandemią.

W tym roku Polacy powrócili do wielu starych zachowań w codziennej diecie. Ich nawyki żywieniowe pozostawiają wiele do życzenia.

‍Szybkie jedzenie jest dalekie od zdrowego żywienia

Fast food to rodzaj pożywienia szybko przygotowanego i serwowanego na poczekaniu, na ogół taniego. Zwykle takie jedzenie ma wysoką wartość kaloryczną – zawiera dużą ilość tłuszczów i węglowodanów, przy równoczesnym niedoborze cennych dla organizmu substancji – witamin i minerałów. 

Nawet warzywa coraz częściej podlegają niewielkiemu przetworzeniu, tak by można je szybko zjeść – są już umyte, obrane, pokrojone. Niekiedy po obróbce termicznej, np. buraki, marchewka - wystarczy tylko zetrzeć na tarce, albo otworzyć konserwę warzywną i mamy sałatkę.

Dieta i nawyki żywieniowe Polaków zmieniają się. W sklepowych zamrażarkach znajdziemy pełną gamę gotowych dań obiadowych i przetworów. Wymagają jedynie krótkiego podgotowania lub podgrzania w mikrofali. Kuszą prostotą i szybkością przygotowania.

‍Nawyki żywieniowe Polaków. Rośnie spożycie fast foodów

Coraz szybsze tempo życia sprawia, że nawyki żywieniowe Polaków zmieniają się, a na rynku pojawia się więcej restauracji i barów szybkiej obsługi serwujących jedzenie typu fast food.

Co piąty Polak jada fast foody kilka razy w miesiącu, tj. 20 proc. badanych względem 18 proc. ankietowanych w 2021. Odsetek osób deklarujących spożycie fast foodów nawet kilka razy w tygodniu wynosi 3 proc. W tej grupie respondentów najwięcej jest osób w wieku 18-24 lata.

Rok do roku wzrosła nie tylko częstotliwość spożywania fast foodów, ale i odsetek respondentów, którzy w ogóle sięgają po tego typu żywność.

‍Mężczyźni jedzą więcej niezdrowej żywności

Po szybkie jedzenie sięga więcej mężczyzn (86 proc.), kobiety stanowią 84 proc. Raz w tygodniu jada fast foody 8 proc. badanych mężczyzn (w porównaniu z 4 proc. kobiet), a 22 proc. kilka razy w miesiącu (w porównaniu z 18 proc. kobiet). Kilka razy w tygodniu fast foody spożywa 2 proc. kobiet i 3 proc. mężczyzn.

Zaobserwowane nawyki żywieniowe Polaków pokazują, że spożycie fast foodów maleje z wiekiem. 49 proc. badanych w wieku powyżej 65 lat nie je takich posiłków w ogóle.

Napoje słodzone codziennie pije, aż 13 proc. Polaków, o 3 punkty procentowe więcej niż przed rokiem (i tyle samo ile w 2020). Kilka razy w tygodniu sięga po nie 13 proc. respondentów. Napoje kolorowe gazowane lub niegazowane zawierają dużo cukru. Są wysokokaloryczne, często o bardzo niskiej wartości odżywczej. Przyczyniają się do rozwoju nadwagi i otyłości.

‍Nawyki żywieniowe Polaków psują im zdrowie

Badania pokazują, że zjadamy co najmniej 2-3 kg „chemii” na rok (konserwanty, sztuczne barwniki, aromaty, spulchniacze), natomiast konsumenci żywności wysoko przetworzonej (np. fast food) nawet 6-8 kg na rok.

Produkty typu fast food mają dużo cukru, soli, nasyconych kwasów tłuszczowych, rakotwórczych tłuszczy trans, kalorii - oraz bardzo niską wartość odżywczą. Taka żywność jest wysokokaloryczna i może przyczyniać się do otyłości oraz wielu innych problemów zdrowotnych - cukrzycy, miażdżycy, choroby wieńcowej, zawału, udaru, nowotworów.

Osoby jadające szybką żywność są obarczone o wiele większym ryzykiem wystąpienia nadciśnienia.

‍Konsumenci mają większą wagę przez fast foodów

Redukcja masy ciała nie uda się bez odstawienia fast foodów. Dowody wskazują na powiązanie takiej żywności z nadwagą i otyłością. Przebadano ponad 8 tys. Hiszpanów w średnim wieku, którzy początkowo nie mieli nadwagi ani otyłości. Jednak kiedy zaczęli jeść ultraprzetworzone produkty (żywność fast food i napoje gotowe do spożycia lub podgrzania), zaobserwowano ponad 1900 przypadków nadwagi i otyłości.

Piętnaście lat trwało badanie obserwujące diety i nawyki żywieniowe w Hiszpanii. Dostarczyło dowodu na to, że cztery porcje dziennie produktów wysokoprzetworzonych zwiększają o 62 proc. ryzyko przedwczesnej śmierci. Każda kolejna porcja zwiększa to ryzyko jeszcze o 18 proc. Zjadając dziennie pięć porcji takich produktów, ryzyko przedwczesnego zgonu wynosi aż 80 proc.

Nawyki żywieniowe mają związek z chorobami psychicznymi. Statystyki zachorowań na depresję, trzecią światową epidemię po otyłości i cukrzycy, pokrywają się z mapą rozpowszechnienia diety zachodniej, w tym dużej popularności fast foodów.

Najwięcej zachorowań jest w krajach średnio- i wysokorozwiniętych – czyli tam, gdzie ludzie spożywają najwięcej posiłków mocno przetworzonych wykazujących niedobory żywieniowe. Brakuje w nich kwasów tłuszczowych omega-3, witamin z grupy B, minerałów oraz aminokwasów takich, jak tryptofan (Nutrition Journal, Journal of Mental Health).

Skutkuje to nieprawidłowym działaniem neuroprzekaźników w mózgu. Badacze nie mają wątpliwości, że omega-3 pomagają chorym na depresję i stany lękowe - zatem więcej zdrowia na talerzu, czyli więcej ryb, olejów roślinnych, orzechów, migdałów.

Produkty mleczne, jaja, dobrej jakości mięso, ryby, banany są bogate w tryptofan, z którego powstaje serotonina wpływająca na dobry nastrój.

‍Warzywa i owoce w diecie Polaków, czyli jak wygląda zdrowa dieta

Temat zdrowego odżywiania i zdrowej diety, w tym spożycia warzyw wpisuje się w światowe trendy. Jednak, jak pokazują dane NTZ, warzywa jada codziennie zaledwie 30 proc. Polaków (4 pp. mniej niż przed rokiem).

W diecie 42 proc. respondentów warzywa znajdują się kilka razy w tygodniu, 22 proc. sięga po nie kilka razy w miesiącu, a 5 proc. raz w miesiącu lub rzadziej.

Spożycie warzyw rośnie wraz z wiekiem. Najniższe jest w grupie 18-24 lata, gdzie codziennie zjada je 28 proc. osób. Najwyższe natomiast w grupie powyżej 65 lat – tam 32 proc. seniorów włącza warzywa do diety. 

Warzywa do swojej diety codziennie włącza 35 proc. kobiet i 25 proc. mężczyzn. Im wyższe wykształcenie, tym większe spożycie warzyw.

Owoce jada codziennie tylko 34 proc. Polaków, 37 proc. respondentów kilka razy w tygodniu, a 22 proc. kilka razy w miesiącu. Natomiast 7 proc. Polaków po owoce sięga raz w miesiącu lub rzadziej.

Zwyczaje żywieniowe Polaków ze starszych roczników uwzględniają owoce. Ich dieta pokazuje, że spożycie owoców rośnie wraz z wiekiem. W grupie 18-24 lata codziennie zjada je 21 proc. osób, w grupie 35-44 lata 30 proc., a w grupie ponad 65 już 51 proc.

‍Ile warzyw trzeba jeść celem przestrzegania zdrowego stylu życia?

WHO zaleca, by do codziennej diety wliczyć przynajmniej 400 gramów warzyw i owoców dziennie. Zdrowo odżywia się ten kto zjada co najmniej 5 porcji warzyw każdego dnia - tyle powinno się znaleźć na talerzu zdrowia. 

Zrozumienie przez konsumentów walorów zdrowotnych płynących ze spożywania warzyw jest nadal stosunkowo niskie. Znaczna część badanych uważa, że są zdrowe i na tym kończy się ich wiedza.‍

Zdrowe odżywianie. Zamiast szybkich gotowców świeży catering 

Sposób odżywiania bazujący na warzywach, owocach, rybach, jajkach, orzechach, nasionach i produktach mało przetworzonych koreluje pozytywnie z długością życia, mniejszym ryzykiem chorób.

Nie musimy ulegać powszechnym tendencjom i sięgać po fast foody. Możemy zadbać o siebie, przygotowując posiłki w domu lub zamawiając najwyższej jakości catering. Możemy też skorzystać z diety pudełkowej. 

Jeśli nie mamy czasu i ochoty na gotowanie, warto przejrzeć oferty żywieniowe i zamówić jedzenie z dostawą do domu lub do pracy. SmartLunch jest idealnym rozwiązaniem, bo dzięki współpracy z lokalnymi restauratorami zapewnia dania najwyższej jakości.

Lekarz kanadyjski Marc Lalonde obliczył, że długość i jakość życia człowieka zależą od czterech czynników: w 50 proc. od stylu życia, czyli naszych decyzji i działań, które możemy kontrolować, w 20 proc. od środowiska zewnętrznego, na które nie mamy wpływu lub mamy wpływ ograniczony, w 20 proc. od biologii, w tym czynników genetycznych, płci, wieku oraz w 10-15 proc. od opieki medycznej, jej dostępności, jakości, organizacji.